پشتیبانان دمکراسی سیاسی، حقوق بشر و عدالت اجتماعی به خوبی از خطرات کودتا آگاهند. کودتا یا قبضۀ ناگهانی قدرت سیاسی با تناوب هر چه بیشتری در دهه های اخیر به وقوع پیوسته است. کودتاها سیستم های متکی به قانون اساسی را سرنگون کرده، تلاش برای رسیدن به دمکراسی را با وقفه مواجه ساخته و رژیم های استبدادی و بی رحمی را بر اریکۀ قدرت نشانده اند. کودتا از اصلی ترین ابزار استقرار دیکتاتوری به شمار می رود و می تواند موجب جنگ داخلی و بحران بین المللی شود. کودتا کماکان از مشکلات اصلی دفاعی به شمار می رود. ه
کودتا قبضۀ سریع و غیرقانونی قدرت سیاسی به وسیلۀ گروهی توطئه گر است که از خشونت یا تهدید به خشونت برای رسیدن به هدف سود می برند. اینان اعضای دولت پیشین را به زور و برخلاف میل و اراده شان عزل می کنند. گروه کودتاگر به سرعت مراکز فرماندهی، تصمیم گیری و اداری را اشغال کرده و به جایگزین کردن مدیران و فرماندهان با افراد مورد اعتماد خود می پردازد. به این ترتیب اینان ماشین دولتی را مهار می کنند.
کودتاهای موفق در ظرف مدت کوتاهی، معمولن چهل و هشت ساعت، قدرت را قبضه می کنند. در دهه های اخیر کودتا در کشورهای مختلف و تقریبن در همۀ مناطق جهان رخ داده است. این کشورها شامل تایلند، برمه، فیلیپین، برزیل، چکسلواکی، غنا، لیبریا، شیلی، فیجی، یونان، لیبی، لائوس، گواتمالا، آرژانتین، گرانادا، لهستان و اتحاد شوروی می شود.
در کشورهای مستقل آفریقایی در دوران پسااستعماری کودتاها با شدت بسیاری رخ داده اند. اولین این کودتاها در سال ١٩۶۶ در غنا به وقوع پیوست و دولت رییس جمهور قوام نکرومه را سرنگون کرد. در تایلند در فاصلۀ سال های ١٩٥١ و ١٩٧۶ پنج کودتا رخ داد و رشد دمکراسی را با دشواری جدی روبرو ساخت. در لیبی معمر قذافی در سال ١٩۶٩ با کودتایی به قدرت رسید دولت آلنده در شیلی در نتیجۀ کودتایی در سال ١٩٧۳ سرنگون شد. کودتای ١٩۶٤ در برزیل دولتی خودکامه و استبدادی را سالیان سال بر آن کشور مسلط کرد. کودتای ١٩٨٢ در گواتمالا (که به فاصلۀ کوتاهی یک کودتای دیگر را به دنبال آورد) ژنرال بازنشسته، ریوس مات، را به قدرت رساند. اعلام شرایط فوقالعاده در سال ١٩٨١ در لهستان و به روی کار آمدن ژنرال یاروزلسکی تا جنبش مستقل همبستگی را سرکوب کند و کودتای ناموفق ١٩٩١ در اتحاد شوروی از جمله معرفترین نمونه های کودتا در چند دهۀ گذشته به شمار می آیند. کودتا و تلاش برای انجام کودتا همچنان ادامه دارد.
برخی نویسندگان به این نکته اشاره کرده اند که در تاریخ معاصر، کودتا و نه انتخابات "ابزار عمدۀ تغییر حکومت بوده است" و در آفریقا " کودتای نظامی به شیوۀ نهادینه شدۀ تغییر حکومت بدل گشته است."٢ برخی خاطرنشان کرده اند که هرچند امروزه کودتاها با شدت و تناوب کمتری به وقوع می پیوندند اما این کاهش می تواند تنها موقتی بوده و کشورهایی که سال ها در جلوگیری از کودتا موفق بوده اند همچنان می توانند در مقابل آن آسیب پذیر باشند.۳ در دنیای امروز نیرو و سرمایۀ هنگفتی صرف آمادگی برای مقابله با تعرض بیگانگان می گردد ولی هیچ اقدامی در راه مقابله با کودتا به مثابۀ خطری داخلی صورت نمی گیرد. موعد پرداختن به این مهم دیری است که فرا رسیده است.
No comments:
Post a Comment