ملاذ الکلمات – واجد علیشاه اختر، شاه اوده

واجد علي شاه ـ اولين نمايش نامه نويس

در تمدن لکنوي به خاطر اهميت جشن و زنان فاسد ، لكنو مهدشاعري شده بود . اهل عيش و نوش بودن واجد علي شاه(1887 ـ1882) و افسانه‌هاي ابداعي او معمولي ‌اند. مطابق گفته خود او، علاوه بر خانم‌ها، سوگلي‌هاي ديگر دربار را در گروه علاقه‌مندان به موسيقي و رقص جمع مي‌كرده. تعداد زنان درباري بالغ بر200 نفر بوده. دريافت‌هايشان و ديگر خرج‌هايشان با وجود محروميت از تاج و تخت به 12895 روپيه مي‌رسيد. آماده كردن و سايل رهس، صدها هزار روپيه خرج بر مي‌داشت. واجد علي از زماني كه پسر بچه كوچكي بود، عاشق پيشه بود. چنانچه با به دست گرفتن قدرت، اين علاقه شدت گرفت، طوري كه تعداد زيادي از زنان زيبا و خوش صدا را اطراف خودش جمع كرد. او اسم آن زن‌هاي فاسدي را كه به دست مي‌آورد عوض مي‌كرد و پري مي‌گذاشت. آن زن‌هاي فاسدي كه صداي بهتري داشتند تا درجه همسري ارتقاء درجه پيدا مي‌كردند. وقتي كه حامله مي‌شدند به آن‌ها قصر گفته مي‌شد. جايي براي نگهداري از اين قبيل زن‌ها وجود داشت. همين زنان فاسد در مراسم رقص واجد علي شاه توانايي خود را در رقص و موسيقي نشان مي‌دادند.

ماجراي رقص مخصوص واجد علي شاه است براي همين توضيح مختصري درباره رهس مي‌دهيم. رهس يك كلمه هندي است و در آن به رقاصه« سكي» مي‌گويند.

اين رقص به دو صورت انجام مي‌شود. نوع اول رقص به صورت دايره‌اي انجام مي‌شود. نوع ديگر رقص گوپي و كرشن است كه سكي‌ها به دنبال كرشن گم شده مي‌گردند و تعداد رقاصه‌ها زياد است آن‌ها در دو رديف مي‌رقصند كه به آن مجمع بزرگ مي‌گويند. به اولين نوع رهس، رقص حلقوي و به نوع دوم آن مجمع رهس مي‌گويند. بي‌خود لكنوي در مثنوي خود « جلوه اختر» تصوير موفقي از رهس واجد علي شاه به نمايش گذاشته است.

اين رقص هم در محافل خصوصي برگزار مي‌شد و هم در مجالس عمومي. واجد علي شاه در تاريخ يازدهم شوال1269 ه به مدت سه روز عوام راهم براي شركت دراين مجلس دعوت كرده بود. فقط شرط كرده بود كه آن‌ها لباس دراويش ( قرمز) بپوشند.

واجد علي شاه در زماني كه د ركلكته تحت نظر بود (1856 ـ 1887 م) هم اين مراسم را اجرا كرد. چنانچه او در تصنيف معروف خود در آن زماني « نبي» «1887 م» ليست لباس‌هاي آن رهس‌ها را و همچنين پيشنهادهاي خود براي اجراي آن‌ها را درج كرده است. سيد مسعود حسن رضوي بر اساس تحقيقات خودش واجد علي شاه را به عنوان اولين نمايشنامه نويس معروف كرد. در ديباچه سن شاهي لكنو نوشته شده است تا زمان واجد علي شاه. نمايشي به اردو وجود نداشته است كه اين افتخار عظيمي براي او و جامعة ادبي بود او در زمان وليعهدي بر اساس علاقه‌اي كه به داستان راداكينا داشت نمايش كوتاهي نوشت كه از نظر فني خيلي قوي نبود ولي به دليل اين كه اولين نمايشنامه اردو بود از اهميت فراواني برخوردار است. خود نويسنده راهنمايي هايي هم براي اجراي آن نوشته است. اسم اين نمايشنامه قصرراداكيناست. و بين سال‌هاي 1258 تا1262 ه.ق نوشته شده است. بر خلاف اين‌ها از نظر امتياز علي تاج و نصرت رحماني ،افسانه عشق كه به صورت مثنوي است را واجد علي شاه قبل از همه به صورت نمايشنامه نوشته بوده است. از اين مباحث حداقل اين را مي‌توان برداشت كرد كه واجد علی شاه اولين نمايشنامه نويس بوده است. به اين ترتيب به قول مسعود حسن رضوي براي مجالس رهس درباغ قيصر ساختمان مخصوصي ساخته شده بود كه اسم آن خانه رهس بود كه اولين سالن تئاتري بود كه براي نمايش اردو آماده شده بود.
از وبلاگ:

http://40cheraghchapedovom.blogfa.com

صفحه دريافت كتاب